Slachtoffer van een strafbaar feit kan iedereen worden. Dit is natuurlijk heel vervelend, maar het is daarom goed om te weten wat uw rechten als slachtoffer of nabestaande zijn. Vanaf 1 januari 2023 is er weer een uitbreiding doorgevoerd met betrekking tot de slachtofferrechten.
Uitbreiding spreekrecht: stief- en pleegfamilie
In 2017 besloot het Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch dat naast de juridische vader, ook de stiefmoeder en stiefzus van de overleden Nicole van den Hurk het spreekrecht mochten uitoefenen. Dit was eerder nog niet mogelijk. Vanaf 1 januari 2023 is het wettelijk geregeld dat ook de stief- of pleegfamilie van een overleden slachtoffer in de rechtszaal het woord mag voeren. Reden hiervoor is dat ook deze personen worden geconfronteerd met de gevolgen van een strafbaar feit. De nadruk op bloedverwantschap is bovendien niet meer van deze tijd. Kinderen worden tegenwoordig steeds vaker vanaf jonge leeftijd grootgebracht door personen die geen bloedverwanten zijn.
Later in het jaar zal nog een aantal uitbreidingen plaatsvinden. Hiervoor is nog wat meer tijd nodig om de gevolgen ervan in kaart te brengen.
Verplichte verschijning verdachte
Een van die uitbreidingen is dat verdachten verplicht zijn om te verschijnen in de rechtszaal als het slachtoffer gebruik wil maken van het spreekrecht. Dit geldt alleen voor ernstige zeden- en geweldsmisdrijven. We kunnen ons natuurlijk afvragen of dit een gewenste ontwikkeling is. Enerzijds kan het slachtoffers helpen bij de verwerking van emoties als ze hun spreekrecht uitoefenen in het bijzijn van de verdachte. Anderzijds kan het ook emotioneel heel zwaar zijn om de verdachte onder ogen te komen. Er wordt daarom wel een mogelijkheid aan de rechter gegeven om af te zien van de verplichte verschijning van verdachte op grond van zwaarwegende belangen van de verdachte of het slachtoffer.
Spreekrecht tijdens tbs-verlengingszitting
Ook krijgen slachtoffers naar verwachting in de loop van het jaar spreekrecht tijdens tbs-verlengingszittingen. Voor slachtoffers kan het natuurlijk hevige emoties meebrengen als de dader op vrije voeten wordt gesteld. Door het spreekrecht kunnen zij zich uitlaten over eventuele bijzondere voorwaarden die aan de voorwaardelijke beëindiging worden verbonden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een straat- of een contactverbod.
Uitbreiding voorschotregeling
Ook is er een uitbreiding van de voorschotregeling in het vooruitzicht. Als slachtoffer kan je van de dader een schadevergoeding eisen. Sinds 2011 kunnen slachtoffers van een geweld- of zedenmisdrijf en hun nabestaanden soms een voorschot op de schadevergoeding krijgen. Vanaf 1 januari 2016 kunnen ook slachtoffers van andere misdrijven dit voorschot krijgen. Later dit jaar wordt naar verwachting ingevoerd dat ook slachtoffers van overtredingen recht hebben op een voorschot op hun schadevergoeding.
De slachtofferrechten zijn de laatste jaren al vaker uitgebreid. Zo mochten slachtoffers tijdens het uitoefenen van hun spreekrecht eerst alleen over de gevolgen van het misdrijf spreken. Sinds 2016 mogen ze zich over alles uitlaten waar ze behoefte aan hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld ook aan de schuld van de verdachte en de hoogte van een passende straf. Deze uitbreidingen hebben tot doel het slachtoffer echt een stem te geven in het strafproces.