Door Floor Lintjens:
Iets te dichtbij…
Enkele weken geleden circuleerde een filmpje op internet waarop te zien was dat een gezin tijdens de autosafari in Beekse Bergen tweemaal uit de auto stapt om foto’s van de cheeta’s te maken. Hier is ook een klein kind bij. Bij de tweede keer gaat het bijna mis en weet de vrouw net op tijd het kind te grijpen, de cheeta’s weg te jagen en in de auto te stappen. In 2012 ging het echter wel mis in Beekse Bergen en werd een jongetje gebeten door een cheeta toen hij zich buiten de auto bevond tijdens een autosafari. Is de dierentuin aansprakelijk voor letsel dat (bijna) werd opgelopen door één van zijn dieren of is sprake van eigen schuld dikke bult?
Er zijn verschillende mogelijkheden om een dierentuin aansprakelijk te stellen voor letsel dat is veroorzaakt door het (onvoorspelbare) gedrag van zijn dieren en deze zal ik hier achtereenvolgens bespreken. Daarna besteed ik aandacht aan de verweren die de dierentuin kan voeren om aansprakelijkheid af te wenden.
Contractuele verplichting
Allereerst bestaat de mogelijkheid om de dierentuin aansprakelijk te stellen op grond van de contractuele verplichting: je koopt een entreekaartje en mag van de dierentuin verwachten dat je veilig je dag kan doorbrengen tussen de dieren. Wanneer schade wordt opgelopen tijdens het bezoek aan de dierentuin, dan moet worden aangetoond dat de dierentuin zich onvoldoende heeft ingespannen om deze schade te voorkomen om dit beroep op wanprestatie (art. 6:74 BW) te laten slagen.
Buitencontracuele verplichting
De dierentuin kan echter ook op grond van een buitencontractuele verplichting aansprakelijk worden gesteld op grond van art. 6:179 BW. De dierentuin is als exploitant van de dieren namelijk aansprakelijk voor de schade die veroorzaakt wordt door het (onberekenbare) gedrag van de dieren. Een voorbeeld hiervan is de vrouw die in 2007 werd aangevallen door Bokito die ontsnapte uit zijn dierenverblijf in Diergaarde Blijdorp.
De dierentuin kan verder nog aansprakelijk worden gesteld op grond van onrechtmatige daad (art. 6:162 BW). Het slachtoffer zal dan moeten aantonen dat de dierentuin een veiligheidsnorm heeft geschonden en dat het gevaar dat deze norm had moeten voorkomen zich heeft verwezenlijkt. Om dit te kunnen bepalen, zal de rechter de maatregelen die de dierentuin heeft genomen om te voorkomen dat een onveilige situatie ontstaat in overweging nemen. De rechter kan daarbij aandacht besteden aan om de bouw van de dierenverblijven, de waarschuwingsborden in de dierentuin en de instructies aan de bezoekers van de dierentuin.
Verweer: exoneratieclausule
Een exoneratieclausule is een uitsluiting van aansprakelijkheid door de dierentuin en wordt beschreven in het parkreglement.[1]Hoewel dat op het eerste gezicht een effectieve manier lijkt om aansprakelijkheid uit te sluiten, heeft de wetgever hiervoor een stokje gestoken. De rechter heeft namelijk de mogelijkheid om een beroep op de exoneratieclausule af te wijzen wanneer hij deze als onredelijk bezwarend beschouwd.
Verweer: eigen schuld van de dierentuinbezoeker
De dierentuin kan het verweer voeren dat de schade door de eigen schuld (art. 6:101 BW) van de dierentuinbezoeker is veroorzaakt. De rechtbank Utrecht nam dit verweer aan in 2002 in een zaak waarin een vrouw letsel aan haar pols had opgelopen omdat een panter haar met zijn klauwen had geraakt.[2]De rechtbank overwoog dat de vrouw door het uitstrekken van haar arm over de publieksreling om naar de panter te wijzen – onnodig en welbewust – een gevaar voor zichzelf in het leven had geroepen.
Conclusie: zou Beekse Bergen aansprakelijk zijn?
Wat als de vrouw en het kind die uit de auto waren gestapt, daadwerkelijk waren gegrepen door de cheeta’s en letsel hadden opgelopen? Zou Beekse Bergen aansprakelijk zijn geweest? Dat is moelijk om te beoordelen, vooral omdat het concept van Beekse Bergen (de mogelijkheid om zelf met de auto tussen de dieren te rijden) verschilt van het concept van dierentuinen in het algemeen (waar de dierentuinbezoekers zich niet binneneen dierenverblijf bevinden).
Beekse Bergen zou kunnen beargumenteren dat ze de dierentuinbezoekers voldoende heeft gewaarschuwd dat het verboden is om uit de auto te stappen tijdens de autosafari. Deze waarschuwing wordt in verschillende talen verstrekt en is op verschillende plaatsen zichtbaar. Zowel in de folders van de Beekse Bergen, het parkreglement en op borden binnen het park. Daarbij zou Beekse Bergen kunnen aanvoeren dat de bezoekers zich willens en wetens in een gevaarlijke situatie gebracht hebben door uit de auto te stappen en zo direct in contact kwamen met de wilde dieren. Het eigen schuld-verweer.
De dierentuinbezoekers zouden hiertegen kunnen aanvoeren dat de waarschuwingen onvoldoende duidelijk waren en dat een zorgplicht geschonden is die Beekse Bergen heeft ten aanzien van zijn bezoekers. Ter onderbouwing zouden de dierentuinbezoekers kunnen wijzen op het voorval met jongetje dat in 2012 werd aangevallen door een cheeta omdat hij zich buiten de auto bevond tijdens de autosafari. Dit voorval had Beekse Bergen moeten alarmeren dat bezoekers blijkbaar onvoldoende gewaarschuwd worden dat zij ten alle tijden in de auto moeten blijven zitten. Beekse Bergen had in navolging hiervan maatregelen moeten treffen om te voorkomen dat zoiets opnieuw zou gebeuren. Zeker omdat de gevolgen zeer ernstig kunnen zijn en het nemen van maatregelen niet bijzonder bezwaarlijk is. Het is onduidelijk of Beekse Bergen aanvullende maatregelen heeft getroffen na het incident in 2012.
Gelukkig is dit voorval met een susser afgelopen en zijn de dierentuinbezoekers er zonder kleerscheuren van af gekomen. Desalniettemin is de ‘wat als vraag’ vanuit juridisch opzicht interessant.
@ De Peel Letselschade Advocaten
[1]Vaak in bewoordingen als: “Betreden op eigen risico” of “[bedrijf] is niet aansprakelijk voor enige schade”.
[2]Rb. Utrecht, 3 juli 2002 (niet gepubliceerd, rolnummer 102712/HAZA 99-1241).