De rechten van slachtoffers van misdrijven zijn op Europees niveau vastgelegd in de Richtlijn slachtofferrechten uit 2012. Alle lidstaten dienen de richtlijn op te nemen in nationale wetgeving. De richtlijn bevat onder andere het recht op informatie over de strafvervolging en het recht om in het strafproces schadevergoeding te vorderen van de verdachte. De Europese richtlijn is echter niet op alle fronten even duidelijk, waardoor er speelruimte ontstaat bij de implementatie daarvan voor lidstaten. De Europese richtlijn is in Nederland goed geïmplementeerd en op sommige punten zijn de slachtofferrechten uitgebreider dan de richtlijn voorschrijft. Dit is echter niet in alle lidstaten het geval; slachtofferrechten zijn niet in alle lidstaten gelijk. De Europese Commissie heeft om die reden op 12 juli 2023 een voorstel tot aanpassing van de Richtlijn slachtofferrechten gepubliceerd.[1]
Het voorstel bevat onder andere de volgende aanscherpingen ten aanzien van de slachtofferrechten.
- Allereerst acht de Europese Commissie het van belang dat slachtoffers rechterlijke beslissingen moeten kunnen aanvechten die van invloed zijn op hun rechten.
Op dit moment kan een slachtoffer in Nederland niet zelfstandig hoger beroep of cassatieberoep instellen wanneer het verzoek om schadevergoeding door de strafrechter geheel dan wel gedeeltelijk niet-ontvankelijk is verklaard. Dit heeft ermee te maken dat het slachtoffer geen officiële partij is in de strafzaak. Er zijn in Nederland op dit moment twee partijen die hoger beroep of cassatieberoep kunnen instellen en dat is het Openbaar Ministerie en de verdachte (advocaat van de verdachte). Indien het voorstel van de Europese Commissie tot het wijzigen van de Richtlijn slachtofferrechten uit 2012 wordt aangenomen, dan dient de Nederlandse wetgeving op dit punt aldus aangepast en uitgebreid te worden.
- Ten tweede acht de Europese Commissie het van belang dat slachtoffers een beslissing over de schadevergoeding moeten kunnen krijgen binnen het strafproces, zonder daarvoor een aparte (civiele) procedure te hoeven starten.
In Nederland is het op dit moment wel al mogelijk om een schadevergoeding te vorderen in de strafzaak. Dit wordt een vordering benadeelde partij genoemd. Echter, de vordering tot schadevergoeding kan geheel of gedeeltelijk niet-ontvankelijk worden verklaard indien de beoordeling een onevenredige belasting van het strafgeding oplevert. Deze uitweg zal niet meer benut kunnen worden bij het aannemen van het voorstel van de Europese Commissie. In dat geval zal de strafrechter de vordering voor een schadevergoeding moeten beoordelen. Een verwijzing naar de civiele rechter zal niet meer volstaan. Ook voor dit punt zal de Nederlandse wetgeving aangepast moeten worden.
- Tot slot acht de Europese Commissie het van belang dat de door de strafrechter opgelegde schadevergoeding direct na de uitspraak aan het slachtoffer wordt betaald. Dit wordt ook wel upfront payment genoemd. De Staat kan vervolgens het schadebedrag proberen terug te halen bij de dader.
Nederland kent als één van de enige lidstaten op dit moment een upfront payment regeling. De Nederlandse wetgeving voldoet echter op twee punten (nog) niet aan het voorstel van de Europese Commissie. De Nederlandse voorschotregeling geldt slechts ongemaximeerd voor de gewelds- en zedenmisdrijven. Slachtoffers in zaken waarbij sprake is van een ander misdrijf krijgen tot een maximum van € 5.000,00 vanuit de staatskas betaald. Het resterende bedrag zullen deze slachtoffers zelf op de dader dienen te verhalen.
Het voorstel van de Europese Commissie ziet op slachtoffers van alle misdrijven. Verder dient het bedrag direct na de uitspraak door de Staat aan het slachtoffer te worden uitbetaald ‘without undue delay’. Op dit moment keert de Staat het bedrag pas 8 maanden nadat de uitspraak van de rechter onherroepelijk is geworden uit. Indien er aldus hoger beroep of cassatieberoep wordt ingesteld – en de uitspraak dus niet onherroepelijk verklaard wordt tot er een nieuwe uitspraak is en de beroepstermijn verstreken is – dient een slachtoffer soms jaren te wachten op compensatie.
Er is dus nog werk aan de winkel.
Bent u slachtoffer van een ongeval of misdrijf, neem dan vrijblijvend contact op met De Peel Letselschade Advocaten voor advies. Wij helpen u graag verder.
[1] https://commission.europa.eu/document/42e8087e-96ea-4e7a-aa4c-981a9ced6b6f_en.