Door Floor Lintjens:
Een onwaarschijnlijk verhaal
Afgelopen week stond er een artikel in De Limburger met de titel “Baarmoeder tegen wens in verwijderd”. “Hoe is dat mogelijk?”, lijkt de eerste logische reactie te zijn. Maar het is zelfs niet de eerste keer dat zoiets gebeurd. In Nederland zijn verschillende zaken geweest waarin iemand ongewenst, door betrokkenheid van een arts, geen kinderen meer kon krijgen.[1]
In dit recente geval was er sprake van een taalbarrière tussen de patiënte en de arts: de vrouw was van Poolse afkomst en maakte gebruik van een niet professionele tolk tijdens haar consulten. De patiënte, die leed aan een verzakking van de baarmoeder, gaf de voorkeur aan een operatie. Pas na de operatie ontdekte zij en haar partner dat haar baarmoeder verwijderd was. De patiënte had al twee kinderen, maar had nog steeds een kinderwens. Zij heeft dan ook de arts aansprakelijk gesteld voor haar schade.[2]
Wat vond de rechter?
Het was de taak van de rechter om te beoordelen of de arts aansprakelijk was. De rechter moet dit bepalen aan de hand van het antwoord op onder andere de volgende vragen:
- Had de arts de patiënte voldoende geïnformeerd over de (gevolgen van de) operatie? En;
- Als niet voldoende is geïnformeerd, is dan wel sprake van wel overwogen toestemming van de patiënt voor de operatie?
- Had de arts de patiënte voldoende geïnformeerd over de (gevolgen van de) operatie?
De arts heeft een informatieplicht op grond van art. 7:448 BW. In het geval van een taalbarrière moet de arts zal dus extra alert. Bij het bespreken van de eventuele medische ingreep zal de arts dus meer zorg moeten dragen voor het stellen van de juiste vragen en het interpreteren van de antwoorden hierop. In dit geval had de arts hieraan niet voldaan. Het ging om een zeer ingrijpende operatie en hij had niet zo snel mogen aannemen dat de patiënte wist wat de gevolgen hiervan waren. Over de kinderwens van de patiënte was niet gesproken, maar dat had wel gemoeten.
- Als niet voldoende is geïnformeerd, is dan wel sprake van toestemming van de patiënte voor de operatie?
Er bestonden alternatieven waarvoor de patiënte had kunnen kiezen en waarbij zij nog steeds kinderen had kunnen krijgen. Eén van deze alternatieven werd zelfs tijdens het eerste consult door de arts aan de patiënte voorgelegd. Art. 7:450 BW bepaalt dat een patiënt toestemming moet geven voordat een arts de medische ingreep kan verrichten. In dit geval gaat is de rechter het met de patiënte eens dat zij geen toestemming had gegeven voor de operatie als zij goed geïnformeerd zou zijn geweest.
De rechter komt dan ook tot de conclusie dat er geen sprake is van “informed consent”[3] en dat de arts daardoor aansprakelijk is voor de schade van de patiënte. Deze schade zal moeten worden vergoed door de beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar van de arts.
Wat is dan de schade?
In principe moet de aansprakelijke partij, in dit geval het ziekenhuis, alle schade vergoeden die door de arts is veroorzaakt bij de patiënte. Maar het bepalen van de schade is bij ongewilde onvruchtbaarheid niet gemakkelijk. De schade bestaat uit een inbreuk op de lichamelijke integriteit van de patiënte door het verwijderen van de baarmoeder. Daar komt bij dat zij ook schade lijdt omdat zij geen kinderen meer kan krijgen terwijl zij dit wel wilde.[4] Het gaat dus om immateriële schade, oftewel gederfde levensvreugde. Zoals is besproken in de blog “#MeToo – schadevergoeding bij seksuele intimidatie” wordt immateriële schade vergoed met smartengeld. In Nederland kijkt de rechter in zulke gevallen naar vergelijkbare gevallen om zo de hoogte van het smartengeld te kunnen bepalen. In deze zaak wees de rechter een bedrag van € 30.000,- toe aan smartengeld.
Het blijft een lastige aangelegenheid om iets wat niet op geld waardeerbaar is, toch te vergoeden met geld. In andere zaken waarin iemand ongewild gesteriliseerd was, hield de rechter ook rekening met de al dan niet aanwezige kinderwens en de geestelijke gevolgen van de onvruchtbaarheid voor de desbetreffende patiënten. Het is dus maatwerk voor de rechter in elke zaak, hoewel de schade niet te meten is.
@ De Peel Letselschade Advocaten
[1] Het gaat daarbij om zowel mannen als vrouwen. Een voorbeeld van zo een situatie is het ongewenst steriliseren.
[2] Rechtbank Limburg, 18 oktober 2017 (ECLI:NL:RBLIM:2017:9987).
[3] “Informed consent” is de optelsom van het antwoord op de beide vragen. Dus in het geval dat de arts niet voldoende informatie heeft verstrekt over de voorgestelde behandeling én dat de patiënte op grond van dat tekort aan informatie toestemming heeft gegeven voor de behandeling, dan betekent dat er geen sprake is van “informed consent”.
[4] Ernstige inbreuk op haar fundamentele recht tot zelfbeschikking.